مسجد کبود  ، گؤی مچید

مسجد کبود (به ترکی آذربایجانی: گؤی مچید) یا مسجد جهانشاه یکی از شاهکارهاي معماري دوره اسلامي از مسجدهای تاریخی تبریز مربوط به دوران حکمرانی قراقویونلوها در قرن نهم هجری است. مادام ژان دیولافوا، مهندس راه و ساختمان و باستان‌شناس فرانسوی که همراه همسرش از سوی دولت فرانسه برای انجام کاوش‌های باستان‌شناسی به ایران سفر کرد در کتاب خود از این مسجد با نام مسجد آبی تبریز نام برده‌است.

تاریخچه مسجد کبود تبریز

در سال ۸۴۵ هجری شمسی در زمان سلطان جهانشاه مقتدرترین حکمران سلسله قراقویونلو  ، تبریز را پایتخت خود قرار داده و بانی ساخت مسجدی ( مسجد کبود ) در این شهر شد. نظارت ساخت مسجد را همسرش ( به گفته برخی  از محققین دخترش ) جان بیگم خاتون به عهده گرفت، و این بنا به سرکاری عزالدین قاپوچـی بنا شد. بنا بر کتیبه سردر، اتمام ساخت این مسجد در سال ۸۷۰ ه.ق بوده است. این تاریخ مربوط به سال اتمام کاشیکاری هاست و ساخت بنای مسجد از چند سال پیش از سال ۸۷۰ شروع شده است. این کتیبه و دیگر کتیبه‌های سردر مسجد به خط نعمت‌الله البواب خوشنویس مشهور سده نهم است و سرکاری و نظارت بر ساخت آن با عزالدین بن ملک قاپوچی بوده‌است.

در كتابهای تاریخی، این بنای باشكوه را «عمارت مظفریه» خوانده اند كه مورد توجه ابو المظفر یعقوب بهادر خان قرار گرفت. در این روزگار تبریز در نهایت آبادانی و رونق بود. آنچه بر سر در این عمارت باشکوه جلوه گر است این جمله است: «العماره المبارکه المظفریه»، شاید همین کفایت میکند که این مجموعه آباد و ویران را مظفریه بنامند.

عظمت مسجد کبود  به عنوان يکی از ۱۰ مسجد زيبا و ديدني و منحصر به فرد از لحاظ معماری جهان اسلام به علت ملحقات زياد آن از قبيل عمارت مظفريه، خانقاه، صحن و عبادتگاه هاي دروني، کتابخانه، قرائت خانه و حوضخانه آن است و علاوه بر آن قرار گرفتن اين مسجد در قلب شهر تبريز و در جوار جاده ابريشم بر مرکزيت و اهميت آن افزوده است.
متاسفانه درحال حاضر هيچ یک از این ملحقات برجاي نمانده­ اند فقط قسمتي از مسجد که آن هم بسيار آسيب ديده بود و مرمت شده است.

از قسمتهاي ديدنی اين مسجد قسمتی از سقف است که طلا و لاجورد با يکديگر کار شده است و در نوع خود بي نظير است. در داخل مسجد قسمت شبستان کوچک سردابي است که در آن جاي دو آرامگاه است که احتمال مي‌دهند از آن جهانشاه و همسرش باشد زيرا در روايات تاريخي آمده است که جنازه جهانشاه پس از کشته شدن به اين مسجد منتقل و دفن شده است. گرچه اين گورها در حال حاضر خالي هستند.

 مسجد کبود در زلزله سال ۱۱۹۳ هجری قمری ویران شد و در سال ۱۳۱۰ شمسی جزو آثار ملی به ثبت رسيد درسالهای ۱۳۱۸ و ۱۳۴۵ هجری شمسی مرمت وبازسازی آن به همت زنده یاد استاد رضا معماران انجام گرفت. در سالهاي ۱۳۵۲ تا ۱۳۵۴ هجری شمسی نیز بازسازی گنبدهای بالای شبستان انجام شد. در سالهای اخير مرمت و تکميل ساختمان، محوطه‌سازی و اجرای بخشی از نقوش داخلی عمارت انجام شده است. مرمت مسجد به صورتی است که سعی شده هر آنچه که از آجر و کاشی و سنگهای مرمر باقی مانده است در جايهای اصلی خود حفظ شوند.

(چون اروپاییان آبی لاجوردی را بنام آبی ایرانی میشناسند، مسجد کبود را مسجد آبی می نامند.)